EN KÖTÜ BİÇİMLERDEKİ ÇOCUK İŞÇİLİĞİNİN YASAKLANMASI VE ORTADAN KALDIRILMASINA İLİŞKİN ACİL EYLEM SÖZLEŞMESİ
(Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşme No.182 )
Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından Cenevre’de toplantıya çağırılan Uluslararası Çalışma Örgütü Genel Konferansı, 1 Haziran 1999 tarihinde yaptığı 87.Oturumunda;
Çocuk İşçiliğine ilişkin mevcut temel belgeler olmaya devam eden 1973 tarihli İstihdama Kabulde Asgari Yaş Haddine İlişkin Sözleşme ve Tavsiye Kararı’nı tamamlamak üzere, uluslararası işbirliği ve yardımlaşma da dahil, ulusal ve uluslararası eylemler için temel öncelik olmak üzere çok kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin yasaklanması ve ortadan kaldırılması ile ilgili yeni belgeler kabul edilmesi gerektiğini gözönünde bulundurarak, ve
En kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin aynı zamanda ailelerin gereksinmelerine yanıt vererek ücretsiz temel eğitimin önemine ve buna maruz kalan çocukların bütün bu işlerden uzaklaştırmaları gereksinmesini ve onların esenlendirilmelerini ve sosyal uyumlarının sağlanmasını dikkate almak suretiyle ivedilikle ve kapsamlı bir eylem yapılmasını gerekli kıldığını gözönünde bulundurarak, ve
Uluslararası Çalışma Konferansı’nın 1996 yılında yapılan 83.Oturumunda kabul edilen çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılmasına ilişkin Kararı’nı hatırlatarak, ve
Çocuk işçiliğinin büyük oranda yoksulluktan kaynaklandığını ve uzun erimli çözümünün sosyal gelişmeye ve özellikle yoksulluğun azaltılmasına ev evrensel eğitime olanak tanıyan sürekli ekonomik büyümede yattığını kabul ederek, ve
20 Kasım 1989 tarihinde yapılan Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda kabul edilen Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni anımsatarak, ve
Uluslararası Çalışma Konferansı’nın 1998 yılında yapılan 86.Oturumunda kabul edilen Çalışmaya İlişkin Temel Haklar ve İlkeler ILO Bildirgesi ve Onun İzlenmesi’ni anımsatarak ve
En kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğine diğer uluslararası belgelerde ve özellikle 1930 Zorla Çalışma Sözleşmesi, 1956 tarihli Birleşmiş Milletler Kölelik, Köle Ticareti ve Kölelik Benzeri Kurumların ve Uygulamaların Ortadan Kaldırılması Ek Sözleşmesi’nde yer verildiğini anımsatarak,
Oturum gündeminin dördüncü maddesini oluşturan çocuk işçiliği konusunda yapılan bazı önerileri kabule karar vererek,
Bu önerilerin bir uluslararası Sözleşme biçimini almasına karşılaştırarak,
Bindokuzyüzdoksandokuz yılı Haziran ayının işbu Haziran ayının onyedinci günü “En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliği Sözleşmesi 1999” olarak adlandırılabilecek aşağıdaki Sözleşmeyi kabul etmiştir.
Madde 1
Bu sözleşmeyi onaylayan her ülke acil bir sorun olarak çok kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin yasaklanmasını ve ortadan kaldırılmasını sağlayacak acil ve etkin önlemleri alır.
Madde 2
Bu Sözleşmenin amaçları bakımından “çocuk” terimi 18 yaşın altındaki herkese uygulanır.
Madde 3
Bu Sözleşmenin amaçları bakımından “en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliği” ifadesi
(a) Çocukların alım-satım ve ticari, borç karşılığı veya bağımlı olarak çalıştırılması ve çocukların askeri çatışmalarda zorla ya da zorunlu tutularak kullanılmasını da içerecek şekilde zorla ya da mecburi çalıştırılmaları gibi kölelik veya kölelik benzeri uygulamaların tüm biçimlerini;
(b) Çocuğun fahişelikte, pornografik yayınların üretiminde veya pornografik gösterilerde kullanılmasını, bunlar için tedarikini ya da sunumunu;
(c) Çocuğun özellikle ilgili uluslararası anlaşmalarda belirtilen uyuşturucu maddelerin üretimi ve ticareti gibi yasal olmayan faaliyetlerde kullanılmasını, bunlar için tedarikini ya da sunumunu;
(d) Mahiyeti veya yürütümündeki koşulları itibariyle çocukların sağlık, güvenlik veya ahlaki gelişimleri açısından zararlı olan işi kapsar.
Madde 4
1- Madde 3 (d)’de belirtilen işin türleri ulusal mevzuat veya düzenlemeler ya da yetkili makam tarafından ilgili işçi ve işveren kuruluşlarına danıştıktan sonra, ilgili uluslararası standartlar ve özellikle 1999 tarihli Çok Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliği Tavsiye Kararı’nın 3. ve 4.Paragrafları dikkate alınarak belirlenir.
2- Yetkili makam ilgili işçi ve işveren kuruluşlarına danıştıktan sonra bu şekilde belirlenen iş türlerinin nerelerde bulunduğunu belirler.
3- Bu maddenin birinci paragrafı gereğince belirlenen iş türlerinin listesi, gerekli görüldüğü takdirde, ilgili işçi ve işveren kuruluşlarına danışılarak periyodik şekilde gözden geçirilir ve yenilenir.
Madde 5
Her Üye, işçi ve işveren kuruluşlarına danıştıktan sonra bu Sözleşme hükümlerinin uygulanmasını izleyecek uygun mekanizmalar kurar ya da tayin eder.
Madde 6
1- Her Üye, en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin öncelikli olarak ortadan kaldırılması için eylem programlarını belirler ve uygular.
2- Bu eylem programları, uygun olduğu takdirde diğer ilgili grupların görüşleri de gözönüne alınarak ilgili hükümet kurumları ve işçi ve işveren kuruluşlarına danışılarak belirlenir ve yürütülür.
Madde 7
1- Her Üye, cezai yaptırımların ya da uygun olduğu takdirde diğer yaptırımların karşılaştırılması ve uygulaması da dahil olmak üzere bu Sözleşme hükümlerinin etkin şekilde uygulanıp yürütülmesini sağlayacak gerekli tüm önlemleri alır.
2- Her Üye, çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılmasında eğitimin önemini dikkate alarak
(a) Çocukların çok kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğine dahil olmalarının önlenmesi;
(b) Çocukların çok kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinden uzaklaştırılmaları, sosyal uyumları ve esenlendirilmeleri için gerekli ve uygun doğrudan yardım sağlanması;
(c) Çocukların çok kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinden uzaklaştırılmaları için ücretsiz temel eğitim ve olanaklı ve uygun olursa mesleki eğitim sağlanması;
(d) Özel olarak riskli durumda bulunan çocukların belirlenmesi ve onlara ulaşılması,
(e) Kız çocuklarının özel durumunun dikkate alınması için etkin ve zamana bağlı önlemler alır.
3- Her Üye, yürürlüğe konan bu Sözleşme hükümlerini uygulamak için sorumlu olan yetkili makamı belirler.
Madde 8
Üyeler, ekonomik ve sosyal kalkınmanın, yoksulluğun ortadan kaldırılması programlarının ve evrensel eğitimin desteklenmesini de içerecek şekilde uluslararası işbirliği ve/veya yardımlaşmanın başlatılması suretiyle bu Sözleşme hükümlerini yürürlüğe koymak üzere birbirlerine yardımcı olmak için uygun önlemler alırlar.
EN KÖTÜ BİÇİMLERDEKİ ÇOCUK İŞÇİLİĞİNİN YASAKLANMASI VE ORTADAN KALDIRILMASI İÇİN ACİL EYLEME İLİŞKİN TAVSİYE KARARI
(Uluslararası Çalışma Örgütü Tavsiye Kararı No. )
Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından Cenevre’de toplantıya çağırılan Uluslararası Çalışma Örgütü Genel Konferansı, 1 Haziran 1999 tarihinde yaptığı 87.Oturumunda;
En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliği Sözleşmesi 1999’u kabul ederek ve oturum gündeminin dördüncü maddesini oluşturan çocuk işçiliği konusundaki bazı önerileri kabule karar vererek ve bu önerilerin En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliği Sözleşmesi 1999’u tamamlayan bir Tavsiye Kararı biçimini almasını belirleyerek;
Bindokuzyüzdoksandokuzyılı Haziran ayının onyedinci günü aşağıdaki Tavsiye Kararını kabul etmiş olup, İşbu Tavsiye Kararı En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliği Tavsiye Kararı olarak anılacaktır.
1- Bu Tavsiye Kararı’nın hükümleri, En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliği Sözleşmesi 1999’u (Bundan böyle “Sözleşme” olarak anılacaktır) tamamlar ve onunla birlikte uygulanır.
I. EYLEM PROGRAMLARI
2-Sözleşmenin 6.maddesinde anılan eylem programları acil bir konu olarak ilgili Devlet Kurumları, işveren ve işçi örgütleri ile görüş alışverişi içinde tasarlanır ve uygulanır; aynı zamanda en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinden doğrudan etkilenen çocukların, ailelerinin ve gerektiğinde sözleşmenin ve bu Tavsiye Kararı’nın amaçlarına bağlılık sözünde bulunan diğer ilgili grupların görüşleri gözönüne alınır. Bu programlar, başkalarının yanında:
(a) En kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin belirlenmesi ve duyurulmasını;
(b) Çocukların en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinde istihdam edilmelerinin önlenmesini veya bu tür işlerden çıkartılmalarını, misillemelere karşı korunmalarını ve eğitsel, fiziksel ve psikolojik gereksinmelerini karşılayan önlemler yoluyla esenlendirilmelerini ve topluma kazandırılmalarını;
(c) ı- Daha küçük yaştaki çocuklara;
ıı- Kız çocuklarına;
ııı- Kız çocuklarının özel riske maruz bulundukları gizli çalışma durumları sorununa;
ıv- Özel duyarlılıkları ya da gereksinmeleri bulunan başka grup çocuklara;
özel dikkat gösterilmesini;
(d) Çocukların özel riske maruz bulundukları toplulukların belirlenmesini ve bunlara ulaşılmasını ve bunlarla birlikte çalışılmasını;
(e) Kamuoyunu ve çocuklarla aileleri de dahil olmak üzere, ilgili grupların bilgilendirilmesini, duyarlı hale getirilmesini ve harekete geçirilmesini;
amaçlamalıdırlar.
II. TEHLİKELİ İŞ
3- Sözleşmenin 3 (d) maddesinde anılan işin türlerini belirlerken ve bunların nerelerde bulunduklarını saptarken, başkaları yanında, aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
(a) Çocukları fiziksel, psikolojik ya da cinsel olarak kötü kullanılmaya maruz bırakan işler;
(b) Yeraltında, su altında, tehlikeli yüksekliklerde ya da dar mekanlarda yapılan işler:
(c) Tehlikeli makinelerle, donanımlarla ve aletlerle yapılan işler veya ağır yüklerin elle kaldırılması ya da taşınmasına ilişkin işler;
(d) Çocukları örneğin zararlı maddelere, etkenlere veya süreçlere, yüksek ısı derecelerine, gürültü düzeyine veya titreşime maruz bırakan sağlığa aykırı bir ortamda yapılan işler;
(e) Uzun saatler süresince veya geceleyin çalışmak gibi özellikle güç şartlar altında yapılan işler veya çocuğun makul olmayan tarzda gördüğü işler.
4- Sözleşmenin 3 (d) maddesinde ve yukarıdaki 3.paragrafta anılan iş türleri bakımından ulusal hukuk veya düzenlemeler veya yetkili makam; ilgili işçi veya işveren örgütlerine danıştıktan sonra 16 yaşından itibaren istihdama veya işe, sözkonusu çocukların sağlığı, güvenliği ve ahlakı tamamen korunarak ve ilgili faaliyet dalında çocukların uygun özel eğitim veya mesleki eğitim görmeleri kaydıyla,
izin verilebilir.
III. UYGULAMA
5- (a) Çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılması ve özellikle acil bir sorun olarak bunun en kötü biçimlerinin yasaklanması ve ortadan kaldırılması için yapılacak ulusal eylemlerin önceliklerinin belirlenmesine bir temel olarak hizmet etmek üzere çocuk işçiliğinin mahiyeti ve yaygınlığı hakkındaki ayrıntılı bilgiler ve istatistiki veriler toplanır ve güncel halde bulundurulur.
(b) Bu tür bilgiler ve istatistiksel veriler, olabildiğince, cinsiyete, yaş grubuna, mesleğe, ekonomik faaliyet dalına, istihdamdaki statüye, okula devam durumuna ve coğrafi konuma göre ayırıma tabi tutulmuş verileri içermelidir. Doğum belgelerinin düzenlenmesi dahil doğumların tescili için etkili bir sistemin önemi gözönüne alınmalıdır.
(c) En kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin yasaklanması ve ortadan kaldırılması hakkındaki ulusal mevzuatın ihlaline ilişkin önemli veriler derlenmeli ve güncel halde bulundurulmalıdır.
6- Yukarıdaki 5.paragrafta anılan bilgilerin ve verilerin derlenmesi ve işleme tabi tutulması özel yaşam alanının korunması konusundaki hakların yeterince gözönüne alınması suretiyle yapılmalıdır.
7- Yukarıdaki 5.paragraf gereğince derlenen bilgiler düzenli bir şekilde Uluslararası Çalışma Bürosu’na bildirilmelidir.
8- En kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin yasaklanması ve ortadan kaldırılması hakkındaki ulusal mevzuatın uygulanmasını gözetmek amacıyla üyeler, işveren ve işçi örgütleri ile görüş alışverişinde bulunduktan sonra, uygun ulusal mekanizmaları kurar veya belirlerler.
9- Üyeler, en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin yasaklanması ve ortadan kaldırılması hakkındaki ulusal mevzuatın uygulanması konusunda sorumluluk taşıyan yetkili mercilerin birbirleriyle işbirliği yapmalarını ve faaliyetlerini koordine etmelerini güvence altına alır.
10- Ulusal hukuk veya mevzuat veya yetkili merci, en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin yasaklanması ve ortadan kaldırılması hakkındaki ulusal mevzuata uymama halinde sorumlu tutulacak olan kişileri belirler.
11- Üyeler, ulusal hukukla uyumlu olduğu oranda, en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin yasaklanması ve ortadan kaldırılması amaçlı uluslararası girişimleri acil bir konu olarak ve ;
(a) Uluslararası suç örgütlerine karışmış olanlar dahil, cezayı gerektiren eylemler hakkında bilgi toplamak ve bilgi alışverişinde bulunmak;
(b) Çocukların satılmasına ve çocuk ticaretine veya çocukların hukuka aykırı faaliyetler, fuhuş, pornografi üretimi veya pornografik gösteride bulunma amacıyla kullanılması, edindirilmesi veya sunulmasına karışmış olanlar tesbit ve takip etmek;
(c) Bu tür cezayı gerektiren fiilleri işleyenleri tescil etmek suretiyle katılımda bulunurlar.
12- Üyeler, en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin aşağıdaki çeşitlerinin cezayı gerektiren fiil sayılmalarını sağlarlar:
(a) Çocukların satışı ve ticareti,borca karşılık ve toprağa bağlı olarak çalıştırılmaları gibi kölelik veya köleliğe benzer tüm uygulamalar ve çocukların silahlı çatışmada kullanılmak üzere zorla ya da zorunlu olarak askere alınmaları dahil olmak üzere zorla veya zorunlu olarak çalıştırılmaları;
(b) Çocuğun fahişelik, pornografi üretimi veya pornografik gösteri için kullanılması, edindirilmesi veya sunulması; ve
(c) Çocuğun hukuka aykırı eylemlerde, özellikle uluslararası anlaşmalarda tanımlanan uyuşturucu üretimi ve ticaretinde; veya ateşli silahların veya başkaca silahların hukuka aykırı olarak taşınması veya kullanılması ile bağlantılı faaliyetlerde kullanılması, edindirilmesi veya sunulması;
13- Üyeler, Sözleşmenin 3 (d) maddesinde anılan işlerden her birinin yasaklanması ve ortadan kaldırılması hakkındaki ulusal mevzuatın ihlali halinde gerektiğinde cezai yaptırımlar dahil olmak üzere yaptırımlar uygulanmasını güvence altına alırlar.
14- Ülkeler, en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin yasaklanması ve ortadan kaldırılması hakkındaki ulusal mevzuatın etkili biçimde uygulanmasını güvence altına almak amacıyla, gerektiğinde acilen başkaca hukuki, cezai veya idari yaptırımlar öngörürler; örneğin en kötü biçimlerde çocuk işçiliğinin yapıldığı işletmelerin özel olarak gözetlenmesi veya ihlalin devam etmesi halinde işletme ruhsatının geçici veya sürekli olarak geri alınması gibi.
15- En kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin yasaklanması ve ortadan kaldırılması amaçlı diğer önlemler, aşağıdaki hususları kapsayabilir:
(a) Ulusal ve yerel siyasal önderler, parlamenterler ve yargı dahil kamuoyunun bilgilendirilmesi duyarlılığının arttırılması ve harekete geçirilmesi;
(b) İşveren ve işçi örgütleri ile sivil toplum örgütlerinin katılımı ve eğitimi;
(c) İlgili devlet görevlileri, özellikle müfettişler ve infaz görevlileri ve diğer ilgili uzmanlara uygun bir eğitim verilmesi;
(d) En kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin yasaklanması ve ortadan kaldırılması hakkındaki kendi ulusal mevzuatına göre bir üyenin cezayı gerektiren bu eylemler başka bir ülkede işlenmiş olsalar bile, kendi vatandaşlarını kendi ülkesinde cezai takibe tabi tutması;
(e) Yargı usulünün ve idari usulün basitleştirilmesi ve bunların uygun ve sürekli hale getirilmesinin sağlanması;
(f) Sözleşmenin amaçlarını özendirici girişimler yoluyla politika geliştirilmesinin yüreklendirilmesi;
(g) Çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılması konusundaki en iyi uygulamaların saptanması ve tanıtımı;
(h) Çocuk işçiliği hakkındaki hukuki ve diğer düzenlemelerin çeşitli dillerde ve ağızlarda tanıtılması;
(ı) Sözleşme hükümlerinin ihlallerini hukuka uygun biçimde ifşa edenlerin ayrımcılığa ve misillemelere karşı korunmaları için özel şikayet usulleri ve düzenlemeler oluşturulması ile telefonla yardım hizmetleri veya temas noktaları ve ombudsmanlık kurulması;
(j) Kız ve erkek çocukların gereksinmelerine yanıt vermek amacıyla eğitimin alt yapısının ve öğretmenlerin eğitiminin iyileştirilmesi için uygun önlemlerin alınmasının kabulü;
(k) Mümkün olduğunca, ulusal eylem programlarında:
ı- Sözleşme tarafından kapsanan şartlarda çalışan çocukların ailelerindeki yetişkinler ile anne ve babaları için istihdam yaratma ve meslek eğitim gereksinmelerinin; ve
ıı- Bu şartlarda çalışan çocukların sorunları açısından anne ve babaların duyarlılaştırılmaları gereksinmesinin gözönüne alınması.
16- En kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin yasaklanması ve etkili bir biçimdoe ortadan kaldırılması amacıyla üyeler arasında güçlendirilmiş bir işbirliği ve/veya yardımlaşma, ulusal çabaları tamamlamalı ve gerektiğinde, işveren ve işçi örgütleri istişarede bulunarak, geliştirilmeli ve uygulanmalıdır. Böyle bir uluslararası işbirliği ve/veya yardımlaşma;
(a) Ulusal ve uluslararası programlar için kaynakların harekete geçirilmesini;
(b) Karşılıklı hukuki yardımı;
(c) Bilgi alışverişi dahil teknik yardımlaşmayı;
(d) Sosyal ve ekonomik gelişme, yoksulluğu ortadan kaldırma programları ve evrensel eğitim için desteği içermelidir.
_______________________________________________
(Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca Türkçeye kazandırılan metin temel alınarak düzenlenmiştir)